Forex (Foreks) Nedir ?

Forex (Foreks), ülkelerin para birimlerinin karşılıklı olarak değerinin belirlendiği, alınıp satıldığı bir piyasadır. İngilizce ‘Foreign Exchange’ (Yabancı Para Değiştirme) sözcüklerinden oluşturulan bir kısaltmadır. FX , Forex (Foreks)‘in daha da kısatılmış halidir. Dünyanın işlem hacmi en büyük ve likitidesi en yüksek finansal piyasasıdır. Euro, Amerikan Doları, İngiliz Sterlini, İsviçre Frangı ve Japon Yeni, bu piyasalarda en çok işlem gören (major) paritelerdir. Kanada Doları, Avustralya Doları, Brezilya Reali, Güney Afrika Randı, Güney Kore Wonu, Türk Lirası da globalleşen piyasalarla beraber oldukça yoğun işlem gören forex piyasası ürünleri haline gelmiştir.

Forex (Foreks) piyasalarının katılımcıları; merkez bankaları, ticari bankalar, uluslararası şirketler, portföy yönetim firmaları ve sigorta şirketleri, korunma (hedge funds) fonları ve bireysel yatırımcılardır. Forex (Foreks), günümüzde yatırımları farklı miktarlarda olan yatırımcıların, piyasa katılımcılarının yalnızca bir internet bağlantısıyla günün her saatinde erişebildiği çok likit bir piyasadır. Döviz piyasaları (Foreks - forex), farklı coğrafi bölgelerde faaliyet gösterseler de, çeşitli elektronik altyapı yatırımları ile birbirleriyle sürekli olarak ilişki içinde bulunurlar. 24 saat içinde dünyadaki döviz piyasalarından herhangi birisi açık bulunmaktadır. Örneğin, ABD’de kapandığında Uzak Doğu’da ayrıca bu borsalardaki çok uluslu Avrupa ve Amerikan bankalarının şubeleri açılmıştır. Uzakdoğu borsaları kapandığında ise, Ortadoğunun mali piyasaları ve merkezleri iki saatten beri çalışmakta olup, Avrupa borsaları çalışmaya yeni başlamaktadır. Avrupa çalışma saatlerinde en yoğun işlem hacmi yaşanır. Avrupa’yı takiben New York çalışma saatlerinde işlemler yoğunlaşır. Londra’daki bankalar dünya saat diliminde yer aldıkları aralık dolayısıyla, günlük çalışma saatleri içinde diğer Avrupa ve Kuzey Amerika piyasaları dahil olmak üzere, Orta Doğu ve Uzak Doğu piyasalarıyla işlem yapabilirler.

Uluslararası döviz (foreks) borsaları 24 saat sürekli olarak çalıştıkları için döviz fiyatları (kurları) beklentilere ve haber akışına bağlı olarak sürekli değişim gösterirler. Döviz bir değişim aracı olduğu gibi, ülkelerin karşılıklı ekonomik performanslarına bağlı olarak da fiyatlanır. Döviz fiyatlarına döviz kuru (exchange rate) denir. Döviz kurları, genellikle bir birim döviz başına (veya bununla değiştirilebilen) milli para miktarı olarak tanımlanır. Döviz kurları 1 birim milli paranın karşılığı olan döviz miktarı olarak da tanımlanabilir. Bu şekilde düşünüldüğünde, kurlar 1 USD = 3,50 TL veya 1 TL = 0,285 USD olarak ifade edilir. Bu iki kotasyon birbirinin tersidir. Birincisinde dövizin, milli para cinsinden değeri ifade edilir; buna direkt-kotasyon denir. İkincisinde ise, milli paranın dış değeri, yani döviz cinsinden fiyatı gösterilir; buna da indirekt kotasyon denir.

Uluslararası piyasalarda döviz çiftleri ABD dolarıyla milli paralar arasındaki değişim oranı şeklinde kote edilmektedir, ABD doları dışında iki para arasındaki değişim oranı bunların dolar cinsinden fiyatlarına göre dolaylı olarak hesaplanabilir. Örneğin, 1 USD : 3,5000 TL ve 1 EUR = 1,0650 USD ise ; 1 EUR= 3.7275 TL olur. ABD doları ve Euro baz döviz cinsi olarak kabul edilirken, diğer milli para birimleri ise, ikincil para olarak adlandırılır. Temel olarak tüm milli döviz cinsi major para birimlerine göre değerleriyle hesaplanır. Bu şekilde dolar dışındaki döviz cinsleri arasında hesaplanan kurlara Çapraz Kur (Cross-Rate) denilmektedir. Örnek olarak hem Türk Lirası‘nın hem de Brezilya Reali’nin ABD Dolarına karşı bir değeri ayrı ayrı vardır. Her iki paranın birbirleri ile değer ilişkisi de ABD Dolarına göre değerlerine göre hesaplanır. İki döviz cinsi arasındaki dolaylı değişim oranına çapraz kur adı verilir. Yabancı paraların çapraz kurları arasında da bir uyum vardır. Çapraz kurlar arasındaki uyum bozulmasıyla, dövizin ucuz olduğu piyasadan satın alınıp pahalı olduğu piyasada satılması işleri ortaya çıkabilir. Bu farklardan yararlanarak kazanç (kar) sağlanması işlemine “Arbitraj” denir. Döviz piyasaları arasındaki kur farkından kar elde etmeye “Döviz Arbitrajı”, beklentilere göre, kur değişmelerinden kar elde etmeye “Döviz Spekülasyonu” denir.

Döviz piyasaları Vadeli Piyasa “Forward Market” ve Vadesiz Piyasa “Spot Market” olmak üzere, ikiye ayrılırlar. Vadesiz piyasalarda döviz işlemleri herhangi bir işgününde o günün (Spot) döviz kuru üzerinden yapılmaktadır. Spot piyasada yapılan işlemler, Forward piyasada yapılan döviz işlemleri için de referans olmaktadır. Vadeli piyasalardaki döviz işlemleri ise, tarafların sözleşme ile, karşılıklı olarak karar verdikleri gelecekteki bir gün ve döviz kuru üzerinden (Vadeli Döviz Kuru) döviz alım ve satımının taahhüt edilmesi şeklinde yapılmaktadır.